ვარსკვლავი არქტურუსი

არქტურუსი

ცაზე ბევრი ლამაზი ვარსკვლავია და ერთ-ერთი მათგანია ვარსკვლავი არქტურუსი. ამ ვარსკვლავს ბევრი ღირსება აქვს, რომელთა სათანადოდ დაფასება მხოლოდ იმ ადამიანებს შეუძლიათ, რომლებიც სერიოზულად არიან დაინტერესებულნი ასტრონომიით ან პროფესიონალურად არიან დაკავებულნი ამ მეცნიერებით.

ვარსკვლავი არქტურუსი ჩრდილოეთ ნახევარსფეროს ყველაზე კაშკაშა ვარსკვლავია და ღამის ცის ყველაზე კაშკაშა ვარსკვლავების სიაში საპატიო მეოთხე ადგილს იკავებს. თუ არქტურუსის ნათების სიკაშკაშეს მზის ნათებას შევადარებთ, მაშინ ვარსკვლავი არქტურუსი ჩვენს მნათობზე 110-ჯერ უფრო კაშკაშა იქნება.

არქტურუსის უკიდურესი სიკაშკაშე ამ ციური სხეულის მნიშვნელოვანი, მაგრამ არა მთავარი უპირატესობაა. სიკაშკაშის გარდა, ასტრონომები არქტურუსის უპირატესობებს ამ ვარსკვლავის  დამოუკიდებელ დიდ გადაადგილებას, ასევე მის ექსტრაგალაქტიკურ წარმოშობას მიაწერენ.

რაც შეეხება ვარსკვლავის ფიზიკურ პარამეტრებს, ისინი საკმაოდ შთამბეჭდავია. არქტურუსს მცირე მასა აქვს, რომელიც დაახლოებით ჩვენი მზის მასის ტოლია, მაგრამ მისი რადიუსი მზის რადიუსს დაახლოებით 27-ჯერ აღემატება. ეს მიუთითებს ამ ვარსკვლავის უკიდურეს სიმსუბუქეზე, რაც გამოწვეულია მასში მძიმე მეტალების დაბალი პროცენტული შემცველობით.

.არქტურუსის დამოუკიდებელი გადაადგილება

პირველ რიგში, მოდით გავარკვიოთ, თუ რას წარმოადგენს ეს „ვარსკვლავის დამოუკიდებელი გადაადგილება“. ვარსკვლავის დამოუკიდებელი გადაადგილება არის ციური სხეულის უნარი, გადაადგილდეს კოსმოსური სფეროს კოორდინატთა სისტემაში დროის გარკვეულ ერთეულში.

მარტივად რომ ვთქვათ, ეს არის ვარსკვლავის უნარი, შეცვალოს თავისი პოზიცია ღამის ცაზე.

. არქტურუსი სულ რაღაც რვაას წელიწადში ფარავს 30 ფუტის კუთხურ მანძილს, რაც მნიშვნელოვანი ციფრია კოსმოსური მასშტაბით.

არქტურუსის მოძრაობა პირველად 1917 წელს აღმოაჩინა და დააკვირდა დიდმა ინგლისელმა მათემატიკოსმა და ასტრონომმა ედმონდ ჰალეიმ.

ღამის ცაზე დასაკვირვებელ ვარსკვლავებს შორის, არქტურუსს აქვს საკუთარი მოძრაობის ყველაზე მაღალი სიჩქარე (122 კმ/წმ), ამ მხრივ, შესაძლოა, მხოლოდ ვარსკვლავ ალფა კენტავრის ჩამორჩებოდეს და  მის შემდეგ მეორე ადგილზეა.

უნდა აღინიშნოს, რომ ვარსკვლავი არქტურუსი ყველაზე ცნობილი ვარსკვლავია, რომელიც ცნობილი ასტერიზმის - ასტერიზმი — ვარსკვლავების მიერ შედგენილი მოხაზულობა, რომელიც დედამიწის ღამის ციდან დაიმზირება. მან შესაძლოა წარმოქმნას ოფიციალური თანავარსკვლავედის ნაწილი ან შედგებოდეს მრავალი ვარსკვლავით. თანავარსკვლავედების მსგავსად, ასტერიზმებიც უმეტეს შემთხვევაში ვარსკვლავებისგან შედგება, რომლებიც ერთმანეთთან ფიზიკურად არაა დაკავშირებული, დედამიწიდან მათი მანძილი ძალიან განსხვავებულია. უმეტესად მარტივი ფორმები და რამდენიმე ვარსკვლავი ამ მოხაზულობებს ადვილად შესამჩნევს ხდის და, აქედან გამომდინარე, განსაკუთრებით გამოყენებადია მათთვის, ვინც ღამის ცაზე დაკვირვებას თვითონ სწავლობს.) ნაკადის ნაწილია, რომელშიც ორმოცდაათზე მეტი ვარსკვლავია, რომლებიც საერთო დამოუკიდებელი მოძრაობით არიან დაკავშირებული.

თანავარსკვლავედის,  მთავარი ვარსკვლავის - არქტურუსის დაკვირვებისას, ასტრონომებმა აღმოაჩინეს, რომ ეს კოსმოსური სხეული ციურ სფეროში მარტო არ მოძრაობს. მას თან ახლავს ერთგვარი „ამალა“, რომელიც სხვა, უფრო პატარა ვარსკვლავებისგან შედგება, რომელთა რიცხვი 50-ზე მეტია.

მეცნიერებმა შენიშნეს, რომ ამ ვარსკვლავების სიდიდე და საკუთარი მოძრაობის მიმართულება დაახლოებით ერთნაირია, ამიტომ მათ გადაწყვიტეს, ისინი ერთ ასტერიზმში გაეერთიანებინათ, რომელსაც არქტურუსის ნაკადი უწოდეს.

არქტურუსის ნაკადი, მისი მთავარი ციური სხეულის - ვარსკვლავი არქტურუსის გარდა, მოიცავს ისეთ ცნობილ ვარსკვლავებს, როგორიცაა Nu Virginis, Alpha Vulpeculae, 27 Cancer და სხვა.

მეცნიერები თვლიან, რომ ამ კოსმოსურ სხეულებს, მათ შორის ვარსკვლავ არქტურუსს, არანაირი კავშირი არ აქვთ ირმის ნახტომის გალაქტიკასთან და გაერთიანებულნი არიან მათი ექსტრაგალაქტიკური წარმოშობით.

ვარსკვლავ არქტურუსის წარმოშობა

ვარსკვლავი არქტურის თანამედროვე კვლევები და მისი გამოსხივების სპექტრის ანალიზი მიუთითებს, რომ ეს ციური სხეული ერთ-ერთი ძველი ვარსკვლავია მძიმე მეტალების დაბალი შემცველობით.

როგორც წესი, ჩვენს გალაქტიკას, ირმის ნახტომს, ასეთი შემადგენლობის ვარსკვლავები არ ჰყავს, რაც იმას ნიშნავს, რომ არსებობს საფუძველი ვივარაუდოთ, რომ არქტურუსი სხვა გალაქტიკიდან მოდის .

ვარსკვლავ  არქტურუსის ექსტრაგალაქტიკურ წარმოშობაზე ასევე მიუთითებს ამ ვარსკვლავის ტიპი და ასაკი. ვარსკვლავი არქტურუსი მიეკუთვნება სპექტრული კლასის K ნარინჯისფერი გიგანტების კლასს. ვარსკვლავის ასაკი დაახლოებით 7,1 მილიარდი წელია. ეს მონაცემები მიუთითებს, რომ დასახელებული ციური სხეული მიეკუთვნება II პოპულაციის ვარსკვლავების რიცხვს, რომლებიც დამახასიათებელია უფრო უძველესი გალაქტიკური წარმონაქმნებისთვის.

არქტურუსის კოსმოსში მოძრაობის მაღალი სიჩქარე მეცნიერებს ასევე აფიქრებინებს, რომ ეს ვარსკვლავი სხვა გალაქტიკაში ჩამოყალიბდა, რომელიც შემდგომში ირმის ნახტომმა შთანთქა. ამ ფაქტზე ასევე მიუთითებს არქტურუსის ნაკადის არსებობა - ციურ სფეროზე საკუთარი მოძრაობით გაერთიანებული ვარსკვლავების რაოდენობა.

ეს მოძრაობა, ლითონის დაბალი შემცველობა და დიდი ასაკი კოსმოლოგებს აფიქრებინებს, რომ ეს ვარსკვლავები უძველეს ჯუჯა გალაქტიკაში ჩამოყალიბდა

ღამის ცის უმეტესი ვარსკვლავების მსგავსად, არქტურუსს რამდენიმე სახელი აქვს: ალფა ბუტესი, α ბუ, ჰოკულეა, ჰარის-ას-სამა და სხვა. თუმცა, ამ ვარსკვლავის ზოგადად მიღებულ სახელად „არქტურუსი“ ითვლება. ეს სახელი ძველი ბერძნულიდან მომდინარეობს და დაახლოებით ითარგმნება, როგორც „დათვის მცველი“.

უძველესი ლეგენდის თანახმად, ქალღმერთმა ჰერამ, რომელიც განრისხდა ნიმფა კალისტოზე, რადგან მან თავის ქმართან, ზევსთან, სიყვარული დაამყარა, ის დათვად აქცია (თანავარსკვლავედი „დიდი დათუნია“). რათა თავისი საყვარელი მისი ეჭვიანი ცოლის შემდგომი მცდელობებისგან დაეცვა, ზევსმა ცაში გაგზავნა არკადუსი (ვარსკვლავი არქტური) - მათი ვაჟი კალისტოსთან, რათა მას დედა დაეცვა.

ასე რომ, გამოდის, რომ ვარსკვლავი არქტური ერთგვარი მცველია, ან, უფრო მარტივად რომ ვთქვათ, თანამგზავრი, დიდი დათვის თანავარსკვლავედისა.

 იმედია სტატია საინტერესო იყო⭐✨