საინტერესო ამბები ნაპოლეონზე

ნაპოლეონ I-ის პიროვნება მნიშვნელოვან ადგილს იკავებს XIX - XX საუკუნის დასაწყისის პოლიტიკურ და ისტორიულ ლანდშაფტში.

ათობით წიგნი აქვთ მიძღვნილი საფრანგეთის იმპერატორისადმი ბიოგრაფიებს და როგორც ჩანს, მისი პიროვნება ყველგან ან იდეალიზებულია, ან დემონიზებული, რადგან ბონაპარტის შესახებ მოსაზრებები, როგორც წესი, მუდამ ერთმანეთისადმი რადიკალურად საპირისპიროა.

გამომცემლობა „ალპინა არამხატვრული ლიტერატურა“-მ გამოუშვა ახალი წიგნი „ნაპოლეონი: ბიოგრაფია“, რომლის ავტორიც ისტორიკოსი ენდრიუ რობერტსია.

ბიოგრაფი დიდად არ ეყრდნობოდა წინამორბედების ინტერპრეტაციებს, არამედ მაქსიმალურად ეყრდნობოდა თავად ნაპოლეონის მემუარებს და  პირადად მისი ნაცნობი ადამიანების მოსაზრებებს. პროფესორმა რობერტსმა შეისწავლა ბონაპარტეს ოცდაათი ათასზე მეტი წერილი, მოინახულა მეთაურის სამოცი საბრძოლო ველი, და იმოგზაურა წმინდა ელენეს კუნძულზე, რათა მკითხველებისთვის ეჩვენებინა დიდი სახელმწიფო მოღვაწე, როგორიც ის იყო სინამდვილეში.

როგორი იყო ის სინამდვილეში. ეს სტატია შეიცავს ნაპოლეონის შესახებ ექვს საინტერესო ფაქტს, რომლებიც დაგეხმარებათ მის უკეთ გაცნობაში.

ნაპოლეონი ღრმად იყო მიჯაჭვული თავის ოჯახზე და მუდმივად ზრუნავდა მათზე.

ნაპოლეონ ბონაპარტი დაიბადა მცირე დიდებულების, კარლო ბუონაპარტისა და ლეტიცია რამოლინოს ოჯახში, აიაჩოში, კორსიკის კუნძულზე მდებარე ქალაქში. მომავალ იმპერატორს ცამეტი და-ძმა ჰყავდა, რომელთაგან რვა - იმ ეპოქისთვის უჩვეულოდ დიდი რიცხვი - გადარჩა.

მათ შორის მოგვიანებით იყვნენ იმპერატორი, სამი მეფე, დედოფალი და ორი დიდი ჰერცოგინია. ნაპოლეონის შემორჩენილი მიმოწერა ნათლად აჩვენებს მის მუდმივ და ღრმა ზრუნვას ოჯახის მიმართ. იქნებოდა ეს დედის ქონება კორსიკაში, ძმების განათლება თუ დების ქორწინების პერსპექტივები, ნაპოლეონს სურდა ბონაპარტების კლანის დაცვა და ამაღლება.

„შენ ხარ დედამიწაზე ერთადერთი ადამიანი, რომლის მიმართაც ნამდვილი, უცვლელი სიყვარული მაქვს“, - წერდა ის ერთხელ თავის ძმას, იოსებს.

ცნობილია, რომ ნაპოლეონის დედა მას ხუმრობების გამო სცემდა, ერთხელ კი ბებიის მიბაძვის გამოც გაილახა. თუმცა, მეთაური დედაზე ყოველთვის გულწრფელი სიყვარულითა და აღტაცებით საუბრობდა. „დედაჩემი მშვენიერი ქალია, ნიჭიერი და მამაცი“,

მან გარდაცვალებამდე ცოტა ხნით ადრე გენერალ გურგოს უთხრა: „მასთან  მოფერებისას სიფრთხილეს ვიჩენდი, რადგან მას მამაკაცის თავი და ქალის სხეული ჰქონდა“. ნაპოლეონისათვის ეს უმაღლესი ქება იყო. „ის ოჯახის უფროსი იყო“, - დასძინა მან. 

ძალაუფლების მიღების შემდეგ ნაპოლეონი დედის მიმართ გულუხვი იყო. მან მას პონ-სიურ-სენის ციხე უყიდა და ყოველწლიურად 1 მილიონ ფრანკს უხდიდა.

ასევე ცნობილია, რომ ნაპოლეონი აღმერთებდა თავის შვილს. მის დაბადების დღეზე ბონაპარტმა ბრძანა 101 ქვემეხის გასროლა, რათა ყველა პარიზელს სცოდნოდა ამ სასიხარულო მოვლენის შესახებ და მოაწყო ზეიმი, რომელიც იმდენად მასშტაბური გახდა, რომ პოლიციის პრეფექტურას რამდენიმე დღით ქალაქის ცენტრში მოძრაობის შეჩერება მოუწია.

იმპერატორი პატარა მემკვიდრეს ღვინის გასინჯვას აიძულებდა ჭიქაში თითის ჩაყოფით, იხსენებდა ნაპოლეონის გენერლის, ჟუნოს ცოლი, ლაურა დ’აბრანტესი.

 „ზოგჯერ ის თითს სოუსში ჩაყოფდა და შვილს სახეზე უსვამდა, რომელიც გულიანად იცინოდა“.

იმ დროს გვირგვინოსნების უმეტესობა მკაცრი, ანდაც უხეში იყო თავისი შთამომავლის მიმართ: მაგალითად, ბურბონების ესპანურმა შტომ და ინგლისურმა ჰანოვერის დინასტიამ ბავშვების სიძულვილი თითქმის წესად აქციეს. ნაპოლეონს კი უყვარდა თავისი ვაჟი, ზრუნავდა მასზე და არ მალავდა თავის სიამაყეს.

ნაპოლეონი მგზნებარე მკითხველი იყო: წიგნებს მასზე კოლოსალური გავლენა ჰქონდათ.

ნაპოლეონმა ადრევე ისწავლა კითხვა და სწრაფად გახდა დამოკიდებული ისტორიულ და ბიოგრაფიულ ლიტერატურაზე. მისმა დედამ, ლეტიციამ, მღვდელს უთხრა, რომ მისი შვილი „არასდროს მონაწილეობდა თანატოლების გართობაში და  გაურბოდა მათ,

რომ ის მესამე სართულზე პატარა ოთახში ცხოვრობდა, სადაც მარტო რჩებოდა და ხშირად ოჯახთან ერთად სადილადაც კი არ ჩამოდიოდა. იქ ზემოთ განუწყვეტლივ კითხულობდა, განსაკუთრებით ისტორიის წიგნებს“. ნაპოლეონი ამტკიცებდა, რომ ცხრა წლის ასაკში წაიკითხა ჟან-ჟაკ რუსოს რვაასგვერდიანი რომანი სიყვარულსა და მონანიებაზე.

მოგვიანებით ნაპოლეონმა თავის უმცროს ოფიცრებს მოუწოდა, „წაეკითხათ და ხელახლა გადაეხედათ ალექსანდრე მაკედონელის, ჰანიბალის, იულიუს კეისრის, გუსტავ ადოლფოსის, პრინცი ევგენი [სავოიელი] და ფრიდრიხ დიდის ლაშქრობები. ეს არის ერთადერთი გზა, რომ გახდე დიდი მხედართმთავარი“. ამბობდა ის.

 ანტიკური ისტორია მისთვის სამხედრო საქმეების ენციკლოპედიად, პოლიტიკის სახელმძღვანელოდ და ციტატების წყაროდ იქცა.

რასაც ის მთელ ცხოვრებას უძღვნიდა. ეს გავლენა იმდენად ღრმა იყო, რომ მხატვრებისთვის პოზირებისას, ის ხანდახან ხელს ჟილეტში იდებდა ტოგაში გამოწყობილი რომაელების იმიტაციით.

ნაპოლეონი ბულინგის მსხვერპლი იყო.

სკოლაში ნაპოლეონი ხშირად ხედბოდა დაცინვის მსხვერპლი  მისი წარმომავლობის, მისი არასრულყოფილი ფრანგულის, მისი გარეგნობის გამო,

რადგან ის ღარიბი ოჯახიდან იყო. მისმა თანაკლასელებმა სწრაფად შენიშნეს ნაპოლეონის სუსტი წერტილი - მისი გადაჭარბებული სიამაყე სამშობლოთი და გამუდმებით დასცინოდნენ ამის გამო. დაცინვას ზუსტად ისეთი ეფექტი ჰქონდა ტემპერამენტიან ბიჭზე, როგორსაც არავინ ელოდა: ნაპოლეონი გახდა მგზნებარე ნაციონალისტი, ყოველთვის მზად იყო კორსიკას დასაცავად.

„ფიქრისკენ მიდრეკილებამ, — იხსენებდა ნაპოლეონის მდივანი ბურიენი, — და სამშობლოზე ფიქრებმა, კორსიკასა და მის ოჯახზე გადატანილი კატასტროფების შედეგად მასზე დატოვებულმა შთაბეჭდილებებმა აიძულა იგი მარტოობაში ეძია ჭეშმარიტება და მასთან მიახლოება“.

ნაპოლეონის პირველივე ბიოგრაფია, რომელიც ენდრიუ კაუმინგ დე კრეიგმილანმა 1797 წელს დაწერა, აღწერს ჩაკეტილ, არაკომუნიკაბელურ ბავშვს - ავტორის სიტყვებით,  „თავხედ, მტკიცე და სასტიკი“. ეს  ეპითეტი ნაპოლეონს მთელი ცხოვრება გაჰყვა.

ნაპოლეონი სიცოცხლის ბოლომდე მეომრის კრედოს ერთგული გახლდათ.

ნაპოლეონი შესანიშნავი სტუდენტი იყო - ის გახდა პირველი კორსიკელი, რომელმაც წარმატებით ჩააბარა გამოცდები და პარიზის სკოლაში გააგრძელა სწავლა. მისმა მათემატიკურმა შესაძლებლობებმა მას კარიერა გაუხსნა არტილერიაში, რაც იმ დროს პრესტიჟული იყო. სწავლის პერიოდში მომავალმა მეთაურმა სრულად აითვისა სამხედრო ლიტერატურა, რამაც გავლენა მოახდინა მის შეხედულებებზე.

ნაპოლეონმა სოციალური იერარქიის, კანონისა და წესრიგის პატივისცემა განივითარა და დარწმუნდა, რომ დამსახურება და სიმამაცე დაჯილდოვდებოდა. თუმცა, მას ასევე განუვითარდა ზიზღი პოლიტიკოსების, იურისტების, ჟურნალისტებისა და ინგლისელების მიმართ.

კლოდ-ფრანსუა დე მენევალი, ნაპოლეონის პირადი მდივანი,

წერდა, რომ სკოლის დამთავრების შემდეგ „მისი ხასიათის მთავარი თვისებები იყო სიამაყე და თავმოყვარეობა, განსაკუთრებული საბრძოლო ინსტინქტი, ფორმისადმი მიდრეკილება, წესრიგისა და დისციპლინის სიყვარული“. როგორც ოფიცერს, ნაპოლეონი სწამდა დაქვემდებარების, ცენტრალიზებული კონტროლისა და საბრძოლო სულისკვეთების მნიშვნელობის.

და მას ღრმა ინსტინქტური ზიზღი ჰქონდა ყველაფრის მიმართ, რაც ამბოხებულ ბრბოსთან  იყო დაკავშირებული. ეს გრძნობა სიცოცხლის ბოლომდე შეინარჩუნა.

ნაპოლეონს შეეძლო პუბლიცისტი ან მწერალი გამხდარიყო.

1786 წლის მაისის დასაწყისში თექვსმეტი წლის ნაპოლეონმა დაწერა ესე „თვითმკვლელობის შესახებ“ - ტანჯული ნაციონალისტის გულიდან ამოსული ძახილი. „ყოველთვის მარტო მყოფი ადამიანებს შორის, მე ვუბრუნდები საკუთარ თავს, რათა მარტომ ვიოცნებო და მთელი ჩემი ვნებით ჩავუღრმავდე მელანქოლიას“, - წერდა ის. „საით იქნება მიმართული ჩემი ფიქრები დღეს? სიკვდილისკენ“. თავის წერილობით ნაწარმოებში ნაპოლეონი მიჰყვება თავისი ეპოქის საუკეთესო ნიმუშებს, მისი ნაწარმოებები სავსეა ფრაზების სინაზით  და რიტორიკული კითხვებით.

ცნობილია, რომ 26 წლის ასაკში ნაპოლეონს დაწერილი ჰქონდა დაახლოებით 60 ესე, ნოველა, ფილოსოფიური და ისტორიული ნაშრომი, ტრაქტატი, ბროშურა და ღია წერილი. ამ წერილობითი ნაშრომების მეშვეობით მან ინტელექტუალური და პოლიტიკური ევოლუცია განიცადა და  1780-იან წლებში კორსიკელი ნაციონალისტიდან ფრანგ ოფიცრად იქცა.

საინტერესო ფაქტი: ნაპოლეონის წერისადმი გატაცებამ ერთხელ იმ დონემდე მიაღწია, რომ ოფიცერთა სასადილოსთვის დებულებების შედგენისას მან მოახერხა მისი 4500 სიტყვიან ტექსტად გადაქცევა, რომელიც სავსე იყო ისეთი ორნამენტული გამოთქმებით, როგორიცაა:

„ღამე ბნელი არ არის მისთვის, ვინც ყურადღებით აკვირდება ყველაფერს, რაც რაიმე ფორმით შეიძლება მისი წოდების ან უნიფორმის დისკრედიტაციას ახდენდეს. არწივის მახვილი თვალები და არგუსის ასი თავი ძლივს კმარა მისი ყველა მოვალეობისა და ვალდებულების შესაფასებლად.“ ნაპოლეონი კარგი ქრისტიანი არ იყო.

ნაპოლეონი ბერებმა განანათლეს, მაგრამ ის არასდროს გამხდარა ადამიანი, რომელიც დარწმუნებული იყო ქრისტეს ღვთაებრივ ბუნებაში. მეთაური ზოგჯერ ბრძოლის წინ ჯვარს იწერდა და აღიარებდა რელიგიის სოციალურ სარგებლიანობას, მაგრამ, არსებითად, სკეპტიკოსად და განმანათლებლობის დამცველად რჩებოდა.

1780 წლის სექტემბერში, თერთმეტი წლის ასაკში, ნაპოლეონს ზეპირი გამოცდის ჩაბარება მოუწია: მას სთხოვეს ქრისტეს ოთხი სასწაულის მოყოლა და ახალი აღთქმის შესახებ კითხვები დაუსვეს. ნაპოლეონი მოგვიანებით იხსენებდა: „მე აღშფოთებული ვიყავი, როდესაც გავიგე, რომ ანტიკურობის ყველაზე მამაცი ადამიანები სამუდამოდ ჯოჯოხეთში დაიწვებოდნენ, რადგან ისინი არ აღიარებდნენ რწმენას, რომლის შესახებაც არასდროს სმენიათ“.

ცნობილია, რომ ნაპოლეონი ქრისტიანობას ტირანიის მიმდევრობაში ადანაშაულებდა. მისი აზრით, სიკვდილის შემდგომი ცხოვრების დაპირება ადამიანის ყურადღებას აშორებს მიწიერი ცხოვრების გაუმჯობესებისგან, ისეთი მთავრობის შექმნისგან, რომელსაც შეეძლო დახმარებოდა სუსტებს ძლიერების წინააღმდეგ ბრძოლაში და ამით ყველას სასიამოვნო ცხოვრებით ტკბობის საშუალება თანაბრად მისცემოდათ. მთავრობა, რომელიც შესაძლებლობას მისცემდა მას მოეპოვებინა ხალხისთვის სიმშვიდე და ბედნიერება. ბედნიერება, როგორც ნაპოლეონი დარწმუნებული იყო, სინამდვილეში მხოლოდ სოციალური კონტრაქტით - მოქალაქეებსა და სახელმწიფოს შორის შეთანხმებით შეიძლება ყოფილიყო უზრუნველყოფილი.