ნეპტუნი: მზიდან ყველაზე შორეული პლანეტა  

ნეპტუნი: მზიდან ყველაზე შორეული პლანეტა

ნეპტუნი მზიდან მერვე და ყველაზე შორეული პლანეტაა, რომლის დანახვა დედამიწიდან შეუიარაღებელი თვალით შეუძლებელია. ამ ლურჯ პლანეტას აქვს მკრთალი რგოლები და მრავალი თანამგზავრი, მაგრამ მყარი ზედაპირი არ აქვს. ამ სტატიაში ჩვენ ნეპტუნის შესახებ საინტერესო ფაქტებს მოგიყვებით.

. როდის აღმოაჩინეს ნეპტუნი?

ნეპტუნი იყო პირველი პლანეტა, რომელიც მათემატიკური გამოთვლების გამოყენებით აღმოაჩინეს. ყინულის გიგანტის პირველი ტელესკოპური დაკვირვებები გალილეო გალილეიმ 1612-1613 წლებში განახორციელა; თუმცა, როგორც ჩანს, ასტრონომმა ნეპტუნი ვარსკვლავად მიიჩნია.

1846 წელს, ბრიტანელმა მათემატიკოსმა და ასტრონომმა ჯონ კაუჩ ადამსმა, ნეპტუნის მდებარეობა მხოლოდ მათემატიკის გამოყენებით განსაზღვრა. დაახლოებით იმავე პერიოდში, ფრანგმა ასტრონომმა ურბენ ლე ვერიერმა პლანეტის მდებარეობა ადამსისგან დამოუკიდებლად გამოთვალა. ლე ვერიერმა თავისი დასკვნები გერმანელ ასტრონომ იოჰან გოტფრიდ გალეს აცნობა. 1846 წლის 23 სექტემბერს ბერლინის ობსერვატორიაში ჩატარებული დაკვირვებების შედეგად ცნობილი პლანეტების რაოდენობა რვამდე გაიზარდა.

.რამდენად დიდია ნეპტუნი?

როგორც მზის სისტემაში მზიდან ყველაზე შორეული პლანეტა, ნეპტუნს ძალიან მცირე ხილული ზომა აქვს და დედამიწიდან მისი დაკვირვება რთულია.

საბედნიეროდ, სამეცნიერო მონაცემების წყალობით, ჩვენ შეგვიძლია წარმოვიდგინოთ ამ შორეული პლანეტის ზომა.

.ნეპტუნის ზომა

24,622 კმ რადიუსით, ნეპტუნი მზის სისტემაში სიდიდით მეოთხე პლანეტაა და გაზის გიგანტებს შორის ყველაზე პატარა. პლანეტის ზედაპირის ფართობი 7.6 მილიარდი კმ^2-ია და მისი ეკვატორის გარშემო მოგზაურობისთვის 154,705 კმ მანძილის გავლა დაგჭირდებათ.

.ნეპტუნის ზომა დედამიწასთან შედარებით

ნეპტუნის რადიუსი დაახლოებით ოთხჯერ აღემატება ჩვენი პლანეტის რადიუსს. თუ დედამიწას მონეტის ზომას შევადრით, ყინულის გიგანტი ბეისბოლის ბურთის ზომის იქნებოდა. გარდა ამისა, მზის სისტემაში არსებული ნებისმიერი პლანეტის მასით მესამე ადგილზე მყოფი ნეპტუნი დედამიწაზე ჩვიდმეტჯერ მეტი მასით გამოირჩევა.

ყინულის გიგანტი მოცულობით დაახლოებით 57-ჯერ აღემატება ჩვენს პლანეტას: წარმოიდგინეთ, ამ პლანეტაში 57 დედამიწის სფერო შეიძლება მოთავსდეს!

.ნეპტუნის ორბიტა და ბრუნვა

როგორც მზიდან ყველაზე შორეულ პლანეტას, ნეპტუნს რვა პლანეტიდან ყველაზე გრძელი ორბიტა აქვს. თუმცა, ნეპტუნის წლისგან განსხვავებით, ნეპტუნზე ერთი დღე შედარებით მოკლეა.

.რამდენი ხანი გრძელდება ერთი წელი ნეპტუნზე?

ნეპტუნი მზის გარშემო დაახლოებით 165 დედამიწის წელიწადში ბრუნავს. რადგან ნეპტუნის ღერძის დახრილობა მარსის და ჩვენი პლანეტის მსგავსია, ყინულის გიგანტზე დედამიწასთან მსგავსი სეზონებია; თუმცა თითოეული სეზონი დაახლოებით 40 წელი გრძელდება.

.რამდენი ხანი გრძელდება დღე ნეპტუნზე?

ნეპტუნი დედამიწაზე უფრო სწრაფად ბრუნავს: საშუალოდ, ნეპტუნის ერთი დღე დაახლოებით 16 დედამიწის საათს გრძელდება. თუმცა, რადგან ყინულის გიგანტი არ არის ერთი მყარი სხეული, პლანეტის სხვადასხვა ნაწილი სხვადასხვა სიჩქარით ბრუნავს. ეკვატორთან ახლოს ნეპტუნი ყოველ 18 საათში ერთხელ ასრულებს ერთ ბრუნს, ხოლო პოლუსებთან ახლოს პლანეტას სრული ბრუნვის დასასრულებლად დაახლოებით 12 საათი სჭირდება.

.რამდენად შორს არის ნეპტუნი?

ნეპტუნსა და მზეს შორის საშუალო მანძილი 30 ასტრონომიული ერთეულია ანუ 4.5 მილიარდი კმ. თუმცა, ზოგჯერ ნეპტუნი მზიდან კიდევ უფრო შორს არის, ვიდრე პლუტონი.

ორბიტის მაღალი ექსცენტრიულობის გამო, პლუტონი ყინულის გიგანტის ორბიტაზე ყოველ 248 დედამიწის წელიწადში ერთხელ გადადის და იქ 20 წლის განმავლობაში რჩება. ბოლოს ეს 1979 წელს მოხდა და 1999 წლამდე გაგრძელდა.

.რამდენად შორს არის ნეპტუნი დედამიწიდან?

როდესაც ნეპტუნი და დედამიწა თავიანთ ორბიტებზე მოძრაობენ, პლანეტებს შორის მანძილი მუდმივად იცვლება.

დედამიწასთან ყველაზე ახლოს მდებარე ადგილას ნეპტუნი 4.3 მილიარდი კმ-ის დაშორებით მდებარეობს, ხოლო ყველაზე შორეულ ადგილას - 4.7 მილიარდი კმ-ის. ჩვენგან დიდი მანძილის გამო, ნეპტუნი მზის სისტემაში ბოლო პლანეტა იყო, რომელიც აღმოაჩინეს.

.რამდენ ხანში მიაღწევ ნეპტუნს?

მოცემულ პლანეტამდე მოგზაურობის ხანგრძლივობა დამოკიდებულია მის მდებარეობაზე, კოსმოსური ხომალდის მარშრუტსა და სიჩქარეზე. ერთადერთ კოსმოსურ ხომალდს, „ვოიაჯერ 2“, რომელმაც ნეპტუნი მოინახულა, თორმეტი წელი დასჭირდა ყინულის გიგანტამდე მისასვლელად. NASA-ს კოსმოსურმა ხომალდმა „ახალი ჰორიზონტები“ რვაწლიანი მოგზაურობის შემდეგ ნეპტუნის ორბიტა გადაკვეთა პლუტონისკენ მიმავალ გზაზე.

.რისგან შედგება ნეპტუნი?

ურანთან ერთად, ნეპტუნი ჩვენი მზის სისტემის ორი ყინულის გიგანტიდან ერთ-ერთია. ის ასევე ყველაზე მკვრივია ყველა გიგანტურ პლანეტას შორის.

ნეპტუნის ფორმირება:

მზის სისტემის დანარჩენი პლანეტების მსგავსად, ნეპტუნი დაახლოებით 4.5 მილიარდი წლის წინ ჩამოყალიბდა. მეცნიერები თვლიან, რომ

რომ ლურჯი პლანეტა ოდესღაც მზესთან უფრო ახლოს იყო, ვიდრე ახლაა და გარე მზის სისტემაში ამჟამინდელი პოზიცია დაახლოებით 4 მილიარდი წლის წინ დაიკავა.

ნეპტუნის სტრუქტურა:

პლანეტის ცენტრში სილიკატებისგან წარმოქმნილი მყარი ბირთვია,

ნიკელსა და რკინის, რომელიც დაახლოებით 1,2-ჯერ აღემატება დედამიწას. ნეპტუნის ბირთვი გარშემორტყმულია ცხელი თხევადი მანტიით, რომელიც მდიდარია წყლით, მეთანითა და ამიაკით. მანტია, თავის მხრივ, დაფარულია ღრუბლების ფენით.

როგორ გამოიყურება ნეპტუნის ზედაპირი?

ყინულის გიგანტს მყარი ზედაპირი არ აქვს. ნეპტუნის ატმოსფერო ძირითადად წყალბადისა და ჰელიუმისგან შედგება, მცირე რაოდენობით მეთანით; ასევე, მზის სისტემის ნებისმიერ პლანეტას შორის ყველაზე ძლიერი ქარები აქ უბერავს, რომელთა სიჩქარე დაახლოებით 2100 კმ/სთ-ს აღწევს.

რადგან ნეპტუნი მზისგან ძალიან შორსაა, მისი გარე ატმოსფერო მზის სისტემაში ერთ-ერთი ყველაზე ცივი ადგილია.

(თუ ვინმე ვამპირისთვის ეძებთ საპატიმროს, გამოცდილებით გეტყვით, ნეპტუნი იდეალური ადგილია😏)

ნეპტუნის დიდი ბნელი ლაქა

ნეპტუნის დიდი ბნელი ლაქა არის ქარიშხალი (ანტიციკლონი) პლანეტის სამხრეთ ნახევარსფეროში, რომელიც დაფიქსირდა Voyager 2-ის 1989 წელს გადაფრენის დროს.

ქარიშხლები ყველაზე ძლიერი იყო, რაც კი ოდესმე დაფიქსირებულა მზის სისტემის რომელიმე პლანეტაზე. 1994 წლისთვის დიდი ბნელი ლაქა მთლიანად გაქრა; თუმცა,  მსგავსი ლაქა გამოჩნდა ნეპტუნის ჩრდილოეთ ნახევარსფეროში 2016 წელს.

ნეპტუნის თანამგზავრები

სხვა გიგანტური პლანეტების მსგავსად, ნეპტუნს ბუნებრივი თანამგზავრების დიდი სისტემა აქვს. ყინულის გიგანტის ყველა თანამგზავრს სახელი ბერძნული და რომაული მითოლოგიის წყალთან დაკავშირებული ღვთაებების მიხედვით დაერქვა.

რამდენი თანამგზავრი ჰყავს ნეპტუნს?

ნეპტუნს 16 ცნობილი თანამგზავრი ჰყავს.. ნეპტუნის პირველი ცნობილი თანამგზავრი იყო ტრიტონი, რომელიც უილიამ ლასელმა 1846 წელს ლურჯი პლანეტის აღმოჩენიდან ჩვიდმეტი დღის შემდეგ აღმოაჩინა. ნეპტუნის კიდევ ერთი ბუნებრივი თანამგზავრი 1949 წელს აღმოაჩინა ჯერარდ პ. კოიპერმა, რომელმაც თანამგზავრს ნერეიდა უწოდა. 1981 წელს ასტრონომების ჯგუფმა ნეპტუნის მესამე თანამგზავრი, ლარისა, აღმოაჩინა.

დაახლოებით ათი წლის შემდეგ, 1989 წელს, Voyager 2-მა დაადასტურა ლარისას აღმოჩენა და აღმოაჩინა კიდევ ხუთი შიდა თანამგზავრი: ნაიადა, თალასა, დესპინე, გალატეა და პროტევსი. 2001 წელს აღმოაჩინეს ხუთი გარე თანამგზავრი: ჰალიმედე, საო, ფსამათე, ლაომედეა და ნესო. ბოლო აღმოჩენილი (2013 წელს) იყო პატარა თანამგზავრი, სახელად ჰიპოკამპი.

ნეპტუნის უდიდესი მთვარე

2700 კმ დიამეტრით, ტრიტონი ნეპტუნის უდიდესი მთვარეა და მზის სისტემაში სიდიდით მეშვიდე მთვარეა. ის ნეპტუნის გარშემო ორბიტაზე მყოფი მთელი მასის 99.5%-ზე მეტს შეადგენს, პლანეტის სხვა ცნობილი მთვარეებისა და რგოლების ჩათვლით.

რადგან ტრიტონის პლუტონთან ბევრი მსგავსებაა, ითვლება, რომ ტრიტონი დამოუკიდებელი ობიექტია (სავარაუდოდ ჯუჯა პლანეტა), რომელიც კოიპერის სარტყელში ნეპტუნის გრავიტაციით არის დაჭერილი.

ნეპტუნის რგოლები

სხვა გაზის გიგანტების, იუპიტერის, სატურნისა და ურანის მსგავსად, ნეპტუნს რგოლების სისტემა აქვს.

ყველაზე გარე პლანეტის რგოლები 1984 წელს აღმოაჩინეს და Voyager 2-მა 1989 წელს გადაიღო.

რამდენი რგოლი აქვს ნეპტუნს?

ნეპტუნს ხუთი მთავარი რგოლი აქვს, რომლებსაც პლანეტის შემსწავლელი ასტრონომების სახელები დაერქვათ: გალი, ლე ვერიე, ლასელი, არაგო და ადამსი.

ნეპტუნის რგოლები მუქი, მოწითალო ფერისაა და განსხვავდება ზომითა და სიმკვრივით. მათი უმეტესობა მქრქალი და თხელია. მეცნიერები ბოლომდე ვერ ერკვევიან ნეპტუნის რგოლების შემადგენლობაში; ისინი, სავარაუდოდ, ყინულისა და ორგანული ნაერთებისგან შედგება. ითვლება, რომ რგოლები შედარებით ახალგაზრდაა და შესაძლოა, ნეპტუნის ერთ-ერთი თანამგზავრის განადგურების შედეგად წარმოიქმნა.

გაითვალისწინეთ, რომ ნეპტუნი შეუიარაღებელი თვალით ძალიან ძნელია, რადგან ის ბნელია; პლანეტის სანახავად გამოიყენეთ ბინოკლი ან ტელესკოპი. 100-ჯერ გადიდების მქონე პატარა ტელესკოპიც კი საშუალებას მოგცემთ დაინახოთ პლანეტის ფერი.

ხშირად დასმული კითხვები:

.რატომ არის ნეპტუნი ლურჯი?

ნეპტუნის მეთანის ატმოსფერო შთანთქავს მზის წითელ სინათლეს და აირეკლავს ლურჯ სინათლეს კოსმოსში. ეს პლანეტას ღია ლურჯ ფერს აძლევს.

.რამდენად ცივია ნეპტუნი?

მზიდან დიდ მანძილზე მდებარე ნეპტუნი მზის სისტემაში ერთ-ერთი ყველაზე ცივი ადგილია. პლანეტაზე საშუალო ტემპერატურა დაახლოებით -214 °C-ია. ყინულის გიგანტზე „ყველაზე ცხელი“ ადგილი მისი სამხრეთ პოლუსია, სადაც ტემპერატურა დაახლოებით -200 °C-ია.

.რატომ არ ეჯახებიან პლუტონი და ნეპტუნი?

პლუტონის ორბიტა არ არის მზის სისტემის რვა პლანეტის ორბიტასთან ერთსა და იმავე სიბრტყეში; ჯუჯა პლანეტისა და ნეპტუნის ორბიტული სიბრტყეები ერთმანეთის მიმართ მკვეთრად არის დახრილი. გარდა ამისა, ნეპტუნი და პლუტონი 3:2 ორბიტალურ რეზონანსში იმყოფებიან, რაც ხელს უშლის პლანეტების ერთმანეთთან ძალიან ახლოს მიახლოებას.

.როგორ მიიღო ნეპტუნმა თავისი სახელი?

ახალი პლანეტის აღმოჩენისთანავე, ლე ვერიერმა მოიფიქრა მისთვის ნეპტუნის დარქმევა. თუმცა, მოგვიანებით მან სცადა ყინულის გიგანტისთვის ლე ვერიერის საკუთარი სახელი დაერქმია, რაც საფრანგეთის გარეთ უარყოფითად იქნა მიჩნეული. 1846 წლის დეკემბერში, ფრიდრიხ გეორგ ვილჰელმ ფონ სტრუვემ,

სანქტ-პეტერბურგის პულკოვოს ობსერვატორიის დირექტორმა ნეპტუნის სახელის მინიჭება დაადასტურა და მან მალევე საერთაშორისო აღიარება მოიპოვა.

საინტერესო ფაქტები

ნეპტუნის ზედაპირული გრავიტაცია მზის სისტემაში სიძლიერით მეორეა, მხოლოდ იუპიტერის შემდეგ. ნეპტუნის უდიდესი მთვარე, ტრიტონი, მზის სისტემაში ერთადერთი მთავარი ბუნებრივი თანამგზავრია, რომელიც რეტროგრადულად, ანუ პლანეტის ბრუნვის საპირისპირო მიმართულებით ბრუნავს.

ტრიტონი მზის სისტემაში ერთ-ერთია იმ რამდენიმე გეოლოგიურად აქტიური ბუნებრივი თანამგზავრიდან, რომელიც ცნობილია თავისი გეიზერებით.

2011 წელს ნეპტუნმა დაასრულა თავისი პირველი სრული ბრუნვა 1846 წელს პლანეტის აღმოჩენის შემდეგ.

ნეპტუნი არ აკმაყოფილებს ცნობილი სიცოცხლის ფორმების არსებობისთვის აუცილებელ პირობებს.

ფაქტები ნეპტუნის შესახებ: შევაჯამოთ

ვიმედოვნებთ, რომ ნეპტუნის, მზიდან მერვე და ყველაზე შორეული პლანეტის შესახებ რაიმე საინტერესო და ახალი შეიტყვეთ. ნეპტუნი მხოლოდ ერთ-ერთია იმ წარმოუდგენელ პლანეტებს შორის, რომლებიც ღამის ცაზე გელოდებათ. 

თუ მოგეწონათ ეს სტატია, გააზიარეთ სოციალურ მედიაში.

სადაც არ უნდა იყო, გისურვებ მოწმენდილ ცას და ბედნიერ დაკვირვებას! 😏