დღესდღეობით მსოფლიოში, ყოველი 200 ადამიანიდან, მინიმუმ 1 ადმიანი მონაა...

მონობა


ექსპერტების გამოთვლით, დაახლოებით 13 მილიონი ადამიანი ტყვედ ჩავარდა და მონად გაიყიდა მე-15 და მე-19 საუკუნეებს შორის; დღეს, გაეროს შრომის საერთაშორისო ორგანიზაციის (ILO) და Walk Free Foundation-ის მიერ გამოქვეყნებული უახლესი მონაცემების თანახმად, დაახლოებით 40.3 მილიონი ადამიანი ცხოვრობს თანამედროვე მონობის რაიმე გარკვეული ფორმით - სამჯერ მეტი, ვიდრე ტრანსატლანტიკური მონებით ვაჭრობის დროს.

ქალები და გოგონები თანამედროვე მონობის მსხვერპლთა 71%-ს შეადგენენ. ბავშვები მსოფლიოში მონების 25%-ს დაახლოებით 10 მილიონს შეადგენენ.

რას აიძულებენ მონებს?

აბოლიციონისტური ჯგუფის, „მონობის საერთაშორისო წინააღმდეგობა“-ს მონაცემებით, დღეს ადამიანი მონად ითვლება, თუ მას აიძულებენ იმუშაოს საკუთარი ნების საწინააღმდეგოდ; თუ მას აკონტროლებს ''ექსპლუატატორი'' ან ''დამსაქმებელი'' აქვს შეზღუდული გადაადგილების თავისუფლება; ან დეჰუმანიზებულია, ექცევიან როგორც საქონელს ან იყიდება როგორც საკუთრება.

მსოფლიო მასშტაბით, 40.3 მილიონი მსხვერპლიდან ნახევარზე მეტი (24.9 მილიონი) იძულებით შრომაშია, რაც ნიშნავს, რომ ისინი მუშაობენ საკუთარი ნების საწინააღმდეგოდ, მუქარის, დაშინების ან იძულების ქვეშ. დამატებით 15.4 მილიონი ადამიანი, სავარაუდოდ, იძულებით ქორწინებაში ცხოვრობს.

იძულებითი შრომის ხაფანგში მყოფი 24.9 მილიონი ადამიანიდან უმრავლესობა (16 მილიონი) კერძო სექტორში მუშაობს. მონები ალაგებენ სახლებსა და ბინებს; ამზადებენ ჩვენს მიერ ჩასაცმელ ტანსაცმელს; კრეფენ ჩვენს მიერ მირთმეულ ხილსა და ბოსტნეულს; ზღვებში ეძებენ კრევეტებს ჩვენი რესტორნის თეფშებიდან; თხრიან ჩვენს სმარტფონებში, მაკიაჟსა და ელექტრო მანქანებში გამოყენებულ მინერალებს; და მუშაობენ სამშენებლო სამუშაოებზე, 2022 წლის კატარის მსოფლიო ჩემპიონატისთვის ინფრასტრუქტურის მშენებლობაში.

შეფასებულია, რომ 4.8 მილიონი ადამიანი სექსუალური ექსპლუატაციის მსხვერპლია, ხოლო დაახლოებით 4.1 მილიონი ადამიანი სახელმწიფოს მიერ სანქცირებული იძულებითი შრომის ხაფანგშია, რაც მოიცავს სამხედრო სავალდებულო სამსახურის ბოროტად გამოყენებას და იძულებით მშენებლობას ან სასოფლო-სამეურნეო სამუშაოებს. ზოგიერთ ქვეყანაში, როგორიცაა მავრიტანია, ადამიანები „მემკვიდრეობით“ მონობაში იბადებიან, თუ მათი დედა მონა იყო.

ILO-ს მონაცემებით, ამ სტატისტიკის ტვირთს კვლავ ქალები და გოგონები ატარებენ, რომლებიც კომერციული სექს-ინდუსტრიის ყველა მსხვერპლის 99%-ს და სხვა სექტორებში 58%-ს შეადგენენ.


სად ხდება ეს?

სტატისტიკურად, თანამედროვე მონობა ყველაზე გავრცელებულია აფრიკაში, შემდეგ აზიასა და წყნარი ოკეანის რეგიონში, გლობალური მონობის ინდექსის მიხედვით, რომელიც აქვეყნებს ქვეყნების მიხედვით თანამედროვე მონობის მაჩვენებლებისა და ამ პრობლემების გადაჭრის მიზნით მთავრობის მიერ გაწეული ზომების რეიტინგებს.
თუმცა, ILO და Walk Free აფრთხილებენ, რომ ეს მაჩვენებლები, სავარაუდოდ, დამახინჯებულია ძირითადი რეგიონებიდან მონაცემების ნაკლებობის გამო. „ჩვენ გვჯერა, რომ გლობალური შეფასება 40.3 მილიონი დღემდე ყველაზე სანდო მონაცემია, თუმცა მიგვაჩნია, რომ ეს კონსერვატიული შეფასებაა, რადგან მილიონობით ადამიანს ვერ მივაღწევდით კონფლიქტის ზონებში ან ლტოლვილთა გზაზე მყოფ ადგილებში და იმ ადგილებში, სადაც არ შეგვეძლო დარწმუნებული ვყოფილიყავით სანდო მონაცემების შეგროვებაში, როგორიცაა სპარსეთის ყურის ქვეყნები, სადაც წვდომაზე შეფერხება და ენობრივი ბარიერები ხელს გვიშლიდა მიგრანტ მუშაკთა თემებამდე მიღწევაში“, - თქვა მიკაელ დე კოკმა, ILO-ს უფროსმა სტატისტიკოსმა.

4.8 მილიონი სექსუალური ექსპლუატაციის მსხვერპლიდან 70%-ზე მეტი აზიისა და წყნარი ოკეანის რეგიონშია. იძულებითი ქორწინება ყველაზე გავრცელებულია აფრიკაში. თუმცა, არ არსებობს არც ერთი ქვეყანა, რომელიც არ არის მონობის მსხვერპლი: 1.5 მილიონი მსხვერპლი ცხოვრობს განვითარებულ ქვეყნებში, ხოლო დაახლოებით 13,000 ადამიანი მონობაშია აქ, დიდ ბრიტანეთში.


რატომ არის დღეს ამდენი მონა?

მონობა დიდი ბიზნესია. გლობალურად, მონობა ყოველწლიურად 150 მილიარდ დოლარამდე (116 მილიარდი ფუნტი სტერლინგი) მოგებას გამოიმუშავებს, რომლის ერთ მესამედზე მეტი (46.9 მილიარდი დოლარი) განვითარებულ ქვეყნებში, მათ შორის ევროკავშირში მოდის. მაშინ, როდესაც ორი საუკუნის წინ მონებით მოვაჭრეები მონებს ძვირადღირებულ მოგზაურობებსა და მაღალი სიკვდილიანობის მაჩვენებლებთან გამკლავებას აიძულებდნენ, თანამედროვე ექსპლუატატორებს ტექნოლოგიებისა და ტრანსპორტის უზარმაზარი მიღწევების წყალობით უფრო დაბალი ზედნადები ხარჯები აქვთ. თანამედროვე მიგრაციული ნაკადები ასევე ნიშნავს, რომ დაუცველი, ექსპლუატაციის ობიექტი ადამიანების დიდი რაოდენობა შეიძლება გამოყენებულ იქნას სოფლის მეურნეობის, სილამაზის, მოდისა და სექს-ინდუსტრიის გლობალური მიწოდების ჯაჭვებისთვის.

მონობის ექსპერტის, სიდჰარტ კარას თქმით, თანამედროვე მონებით მოვაჭრეები ამჟამად 30-ჯერ მეტს შოულობენ, ვიდრე მათი მე-18 და მე-19 საუკუნეების კოლეგები. კარას შეფასებით, მონის ერთჯერადი ღირებულება დღეს 450 დოლარია. იძულებითი მუშაკი თავისი ექსპლუატატორისთვის წლიურ მოგებას დაახლოებით 8000 დოლარს გამოიმუშავებს, ხოლო სექს-ტრეფიკერები მსხვერპლზე საშუალოდ 36 000 დოლარს შოულობენ.
„გამოდის, რომ მონობა დღეს უფრო მომგებიანია, ვიდრე წარმომედგინა“, - თქვა კარამ. „მონაზე გაანგარიშებით მიღებული მოგება შეიძლება წელიწადში რამდენიმე ათასი დოლარიდან რამდენიმე ასეულ ათას დოლარამდე მერყეობდეს, ხოლო მონობის წლიური მოგება, სავარაუდოდ, 150 მილიარდ დოლარს აღწევს“.

მნიშვნელოვანია იმის აღიარება, რომ გლობალური მოსახლეობის მაჩვენებლებიც მოქმედებს შეფასებებზე: მსხვერპლთა ყველაზე მაღალი აბსოლუტური რაოდენობის მქონე ტოპ 10 ქვეყანა ასევე ყველაზე მჭიდროდ დასახლებულთა შორისაა. გლობალური მონობის ინდექსის მიხედვით, ეს 10 ქვეყანა - ჩინეთი, კონგოს დემოკრატიული რესპუბლიკა, ინდოეთი, ინდონეზია, ირანი, ნიგერია, ჩრდილოეთ კორეა, პაკისტანი, ფილიპინები და რუსეთი - თანამედროვე მონობაში მცხოვრები ყველა ადამიანის 60%-ს, ასევე მსოფლიოს მოსახლეობის ნახევარზე მეტს შეადგენს.

გაეროს ნარკოტიკებისა და დანაშაულის წინააღმდეგ ბრძოლის ოფისის (UNODC) მონაცემებით, ბოლო 30 წლის განმავლობაში მსოფლიოში ძალადობრივი კონფლიქტების ზრდამ ასევე გაზარდა მონობის რისკის ქვეშ მყოფი ადამიანების რიცხვი, შეიარაღებული ჯგუფები და ტერორისტები მიმართავენ ტრეფიკინგს „იმისათვის, რომ აჩვენონ, რომ მათ აქვთ კონტროლი საზოგადოებაზე ან გაზარდონ თავიანთი ძალა, ან ბავშვი ჯარისკაცების რეკრუტირებით ან სექს-მონების გაცემით მათი რეკრუტირებისთვის ჯილდოს სახით“.


რა განსხვავებაა მონობასა და ადამიანებით ვაჭრობას შორის?

ადამიანებით ვაჭრობა ადამიანის დამონების მხოლოდ ერთი გზაა. მიუხედავად იმისა, რომ საუკუნეების წინ მონებით მოვაჭრისთვის ჩვეულებრივი იყო უბრალოდ სხვა ადამიანის ყიდვა და ამ ადამიანის „საკუთრებად“ საკუთრებად „ფლობა“ (რაც დღემდე ხდება), დღეს ეს პრაქტიკა დიდწილად უფრო მზაკვრულია.

ტრეფიკინგი გულისხმობს ინდივიდის დაქირავებას, გადაცემას ან მოპოვებას იძულების, გატაცების, თაღლითობის ან ძალის გამოყენებით მისი ექსპლუატაციის მიზნით. ეს ექსპლუატაცია შეიძლება მოიცავდეს იძულებით შრომას იძულებით ქორწინებამდე ან კომერციულ სექს-შრომამდე - და ექსპლუატატორი შეიძლება იყოს ნებისმიერი, მათ შორის უცნობები, მეზობლები ან ოჯახის წევრები. ადამიანების უმეტესობა საკუთარ ქვეყანაში ტრეფიკინგის მსხვერპლია, თუმცა მათი ტრეფიკინგის მსხვერპლი შეიძლება საზღვარგარეთაც იყოს; ყველაზე ხშირად ინდივიდი იძულებით შრომაში ტრეფიკინგის მსხვერპლია.
ბევრჯერ, მსხვერპლს აფიქრებინებენ, რომ მას სხვა ქალაქში ან ქვეყანაში კარგად ანაზღაურებადი სამსახური შესთავაზეს, თუმცა აღმოაჩენენ, რომ სამსახური აღარ არსებობს და ახლა ისინი ვალში არიან „დამსაქმებლის“ ან ტრეფიკერის წინაშე და უწევთ ტრანსპორტირების, საცხოვრებლის და ექსპლუატატორის მიერ მოთხოვნილი ნებისმიერი სხვა „საფასურის“ გადახდა, რითაც მსხვერპლი ვალის მონობაში აჰყავთ.


მაგალითად

გამოძიებებმა გამოავლინა უამრავი დარღვევა ყატარიდან ტაილანდამდე, ინდოეთიდან შეერთებულ შტატებამდე. კატარი იძულებული გახდა ზომები მიეღო 2022 წლის მსოფლიო ჩემპიონატისთვის მისი ინფრასტრუქტურის მშენებლობაში მონაწილე მიგრანტ მუშაკებზე თავსმოხვეული ძალადობრივი პრაქტიკის გამჟღავნების შემდეგ.

სათევზაო ნავებზე ტრეფიკინგი კვლავ ფართოდ არის გავრცელებული, განსაკუთრებით სამხრეთ-აღმოსავლეთ და აღმოსავლეთ აზიაში, სადაც მამაკაცებს სოფლის მეურნეობაში ან მშენებლობაში სამუშაო ადგილების დაპირებით იტყუებენ, შემდეგ ნარკოტიკებს აძლევენ ან სცემენ და ზღვაში იღვიძებენ.

მიგრანტი მუშაკების ექსპლუატაცია ასევე გამოვლინდა მალაიზიაში, კამბოჯაში, ჩინეთში, იტალიაში, ვიეტნამსა და დიდ ბრიტანეთში.


როგორ ხდება ადამიანი მონა?

ამ კითხვაზე ცალსახა პასუხი არ არსებობს. თანამედროვე მონობა ყველა ფერის, ასაკისა და სქესის ადამიანს აწუხებს, მაგრამ უფრო მეტად დაუცველ ჯგუფებშია გავრცელებული. ეს შეიძლება იყოს კამბოჯელი სოფლის მცხოვრები, რომელიც მეზობელ ქვეყანაში უკეთ ანაზღაურებად სამუშაოს ეძებს და სათევზაო ნავზე ვაჭრობის მსხვერპლი ხდება.

ან ახალგაზრდა გოგონა, რომელიც 13 წლის ასაკში იძულებულია გათხოვდეს, რადგან კლიმატის ცვლილებამ მისი ოჯახის მოსავალი დატბორა და მათ აღარ შეუძლიათ მისი სახლში შენახვა. ან უსახლკარო ადამიანი, რომელიც ლონდონის სასადილოდან გაიტაცეს და აიძულებენ იმუშაოს. ან მიგრანტი, რომლის ვიზაც ვადაგასულია და შეიძლება დეპორტაციით დაემუქრონ, თუ ის არ შეასრულებს ტრეფიკერის მოთხოვნებს.

მონობა გლობალურია, მაგრამ ყვავის იმ ადგილებში, სადაც კანონის უზენაესობა სუსტია და კორუფცია უკონტროლოა, აცხადებს „მონობის საწინააღმდეგო საერთაშორისო ორგანიზაცია“.


ოდესმე დასრულდება მონობა?

ისეთი აქტივისტები, როგორიცაა კარა, თვლიან, რომ მონობა სამუდამოდ შეიძლება აღმოიფხვრას, მაგრამ ამისთვის დიდი პოლიტიკური ნება და მნიშვნელოვანი კვლევაა საჭირო.

პირველ რიგში, ერთგულმა მკვლევრებმა უნდა გამოავლინონ საქონლის ხშირად ბუნდოვანი მიწოდების ჯაჭვების თითოეული დონე, რათა დაადგინონ, სად ხდება შრომის უფლებების დარღვევა.

შემდეგ, თითოეული საქონლისთვის უნდა შემუშავდეს დამოუკიდებელი სერტიფიცირების პროცესები, რათა მომხმარებლებმა შეძლონ გააზრებული არჩევანის გაკეთება მათ მიერ შეძენილ პროდუქტებთან და ამ შესყიდვებთან დაკავშირებულ მონობასთან ან შრომის უფლებების დარღვევასთან დაკავშირებით.

და ბოლოს, კარა ამბობს, რომ ინდუსტრიებმა უნდა ჩადონ ინვესტიციები იმ თემებში, რომელთა დაბალი ღირებულების მუშახელი გამოიყენება პროდუქციის დასამზადებლად. „ამის გაკეთება ხელს შეუწყობს ტრეფიკინგისა და ექსპლუატაციისადმი დაუცველობის შემცირებას“, - თქვა კარამ. „მომხმარებლებს შეიძლება გარკვეულ საქონელში ოდნავ მეტის გადახდა მოუწიოთ და მრავალეროვნულ კორპორაციებს შეიძლება ოდნავ დაბალი მოგების მიღება მოუწიოთ. თუმცა, უფრო თავისუფალი და სამართლიანი შრომითი გარემო ხელს შეუწყობს უფრო მაღალ პროდუქტიულობას, რაც პოტენციურად ანაზღაურებს ამ ხარჯების ნაწილს.“

რა უნდა გავაკეთოთ, თუ ვფიქრობთ, რომ ვინმე თანამედროვე მონობის მსხვერპლია?

„მონობის საწინააღმდეგო საერთაშორისო ორგანიზაციის“ თანახმად, მონობა იმდენად გავრცელებულია, რომ შესაძლებელია მსხვერპლს „რეგულარულად“ შეხვდეთ. ძირითადი ფაქტორები, რომლებსაც ყურადღება უნდა მიაქციოთ, არის ის, აქვს თუ არა ადამიანს გადაადგილების თავისუფლება; გამოიყურება თუ არა შეშინებული, ჩაკეტილი ან ავლენს თუ არა ძალადობის ნიშნებს; აქვს თუ არა თან პირადი ნივთები ან საიდენტიფიკაციო დოკუმენტები; ან ჩანს თუ არა, რომ ის სხვისი კონტროლის ქვეშაა და ეშინია საუბრის.

თუ ფიქრობთ, რომ ამდაგვარ რამესთან გვაქვს საქმე, უმჯობესია პირდაპირ დაუკავშირდეთ ხელისუფლებას, ვიდრე მიმართოთ სხვა პირს, რადგან მათთან მიახლოებამ შეიძლება საფრთხე შეუქმნას მას.



იყავით ყურადღებით, სანამ რამე სარისკო გადაწყვეტილებას მიიღებთ ასჯერ გაზომეთ და მერე გაჭერით, გაუფრთხილდით საკუთარ ჯანმრთელობას და თავისუფლებას.